Ondertunneling A8

Ondertunneling A8: "geen dagelijkse kost, maar technisch haalbaar"

Interview met stedenbouwkundige en MAAK.Midden supervisor Jeroen Ruitenbeek
28 augustus 2019

De ondertunneling van de A8, kan dat wel? Is dat echt uitvoerbaar?

Ik ga ervan uit van wel, het is technisch zeker uitvoerbaar. We hebben tijdens het maken van de tekeningen voor het perspectief goed gekeken naar de kaart van het gebied, naar hoeveel ruimte de tunnel inneemt, hoe lang die is, hoe breed die is… en dat moet kunnen. Er zitten natuurlijk nog wel ingewikkelde technische vragen aan. Maar dat betreft geen dingen die nog nooit eerder vertoond zijn.

Wat maakt het ingewikkeld?

Je moet een weg maken door een drassig landschap, onder de Zaan door en dat is vrij diep. En je moet ooit weer een keer naar boven, waar je dat doet luister ook heel nauw. Richting het westen stuit je natuurlijk nog op de spoorlijn van Zaanstad naar Alkmaar, daar moet je ook nog onderdoor. Daarna zou je weer kunnen gaan stijgen, en dan kom je ongeveer ter hoogte van de Guisweg weer boven. Dat is een lang stuk. Dat betekent ook dat het echt een groot project is. En dat speelt mee bij de vraag of het haalbaar is. Technisch kan het, maar de vraag zal ook zijn of het geld ervoor beschikbaar komt. Want het is een kostbare zaak.

Zijn er voorbeelden van andere plekken waar zoiets is gelukt?

Een van de interessantste van de laatste jaren is de ondertunneling van de A2 in Maastricht. Daar liep de snelweg dwars door de stad. Daar is een tunnel gelegd en dat heeft bovengronds een enorme kwaliteit opgeleverd. Daar ligt een mooi park en de woningen die aan de weg stonden zijn verlost van de enorme drukte en het fijnstof. Dat is een groot project geweest, er is heel hard voor gelobbyd, en het is uiteindelijk in een publiek-private samenwerking gerealiseerd. Niet makkelijk, maar het resultaat is er ook naar. Het is er hartstikke mooi geworden.

Een ander voorbeeld is de vrij omstreden aanleg van de nieuwe snelweg tussen Den Haag en Rotterdam, de A4 door Midden Delfland, die voor een deel door Vlaardingen moest lopen. Daar lag al sinds jaar en dag een zandlichaam klaar om die snelweg op aan te leggen, En na een jarenlange strijd voor een betere inpassing van de infrastructuur is die weg uiteindelijk toegedekt, in een tunnel gekomen met op het dak een sportpark en andere parkachtige ruimtes. Dus daar heeft de buurt 40 jaar lang tegen een braakliggend zandlichaam aangekeken, en nu is het een goed bruikbare ruimte en is het een soort hart geworden voor de twee wijken die er omheen liggen. En heb je daar van autoverkeer helemaal geen last. Dat zijn voorbeelden die inspiratie geven voor Kogerveld.

Wat is er eigenlijk mis met hoe het nu is?

De reden dat we begonnen met tekenen is dat ik vind dat in het verleden de infrastructuur in deze streek eigenlijk nogal grof en technocratisch is aangelegd. Met weinig respect voor de kwaliteiten die hier waren, bedoel ik. Als je ziet hoe idioot dicht de weg langs het kerkje van Koog/Zaandijk ligt: dat zou je nu nooit meer zo willen doen, dat doet pijn aan je ogen. Ondanks dat er echt goede dingen zijn gebeurd om de ‘onderwereld’ daar goed te maken, met de Albert Heijn en de pleinruimte die daar nu zit, is het lapwerk.

Ook in de Kogerveldwijk is het viaduct ten noorden van de Boerejonkerbuurt natuurlijk erg unheimisch, daar waar Keizer zijn vrachtwagens stalt. Dat is geen fijne ruimte, ook niet om naast te wonen. Dat soort rottige ruimtes ben je kwijt als die weg onder de grond zit. Het mooie is dat ten noorden van de A8 de Jagersplas ligt, en je hebt daar ook een mooi sportcomplex. Eigenlijk een fantastische open ruimte! Moet je je toch voorstellen dat je in plaats van aan een snelweg je aan zo’n mooi toegankelijk landschap woont. Dat is voor Zaanstad echt een unieke kans. Want wat in sommige gevallen in het verleden niet goed gedaan is volgens mij, is nadenken hoe je de stad met het mooie landschap verbindt. De A7 en A8 aan de ene kant, de woonbuurten in het westen aan de andere kant…, eigenlijk heeft de stad zich zelf een beetje op slot gezet. In Kogerveld ligt dus een kans om misschien wel de mooiste stadsrand van heel Zaanstad te maken.

Is dat waarom die A8 is opgenomen in het perspectief?

Ja. Dat perspectief maakt dat we bij alle mogelijke bouwplannen of andere veranderingen rekening houden met de weg zoals die er voorlopig nog ligt. Maar dat we dat wel zó doen dat we voorkomen dat het dan niet meer klopt als de weg inderdaad ondergronds gaat. Als we er woningen bij gaan bouwen willen we bijvoorbeeld voorkomen dat die als een soort geluidswalwoningen langs de A8 komen. Want stel dat die weg inderdaad weg kan, dan heb je dan alsnog een barrière gemaakt. We zoeken naar projecten waarbij je nu al de boel verbetert, mensen kan laten wonen, maar zo dat je ze kan laten doorgroeien naar een situatie waarbij de snelweg er niet meer ligt. Als je dat goed doet, krijg je echt kansen om de rand van de wijken goed te verbeteren

Is 2040 of 2050 dan niet alsnog veel te snel?

Ik hoop van niet. Maar daar hebben we geen enkele zekerheid over op dit moment. Je hebt de rijksoverheid nodig, want het is een rijksweg. En ook de provincie speelt een belangrijke rol. Het lastige is dat er niet direct een verkeerskundig probleem wordt opgelost door het viaduct in een tunnel te stoppen. Daarom is het voor Rijkswaterstaat nu niet zo’n interessante opgave, want die werken vooral vanuit verkeerskundige opgaven. Toch is het maatschappelijk een zeer relevante opgave omdat de leefbaarheid van Koog aan de Zaan en Kogerveld er enorm mee op vooruit zal gaan. En als Zaanstad wil groeien zullen we alle ruimte goed moeten kunnen benutten.
Ook al is het duur en ingewikkeld, ik ben er van overtuigd dat het een enorm verschil in kwaliteit voor de stad gaat maken.

Zijn er ook risico’s of nadelen?

Aan de ondertunneling? Ik zie vanuit mijn perspectief alleen maar voordelen. Stel dat je de snelweg kwijt bent over de Zaan, en dat je op de plek van de snelwegbrug een lage stadbrug maakt. Dan kun je zo met de fiets van Kogerveld over de Zaan naar Koog aan de Zaan. Dan heb je opeens een heel ander soort plek, je bent van alle geluidshinder af, van het fijnstof ben je af, het wordt echt een volstrekt andere wereld. Wat mij betreft blijven we gewoon volhouden dat we dat willen. En we gaan alle plannen zo maken dat je dat ook zó kan gaan uitvoeren als de druk op de stad groot genoeg wordt. Als dat moment komt, als de vraag naar woongebieden groot genoeg wordt, dan moet het lukken. Ooit. En dan is het dus heel goed dat we er nu al over hebben nagedacht.

Waarom is dat nuttig, er nu al over nadenken?

Als je niet vooruit denkt mis je kansen. In Antwerpen bijvoorbeeld is ooit besloten een tracé voor een nieuwe ringweg buitenom de stad te schrappen. Daar hebben ze woongebieden ingelegd. En nu zitten ze met het probleem dat ze via de bestaande ring het verkeer niet goed verwerkt krijgen en midden in de stad een enorm leefbaarheidsprobleem hebben. Die leefbaarheidsproblemen gaan ze nu na veel maatschappelijke druk oplossen met overkappingen en een nieuw stuk snelweg door de stad, maar het had denk ik eenvoudiger en goedkoper gekund als er eerder goed was gestudeerd op de groei van de stad in samenhang met de mobiliteit. Die fout moeten we hier niet maken. Als je er nu niet al rekening mee houdt, maak je het jezelf onmogelijk in de toekomst .

Zijn er ook andere dingen in het perspectief die je liever vandaag dan morgen gerealiseerd ziet?

Ik kan niet wachten tot het Kan Palen terrein gaat beginnen. Als dat lukt, dan hebben we een van de meest complexe en “rotte” plekken in het gebied te pakken. Ik denk dat dat enorme impuls kan geven aan de bestaande Hofwijk, maar ook een extra aanjager is om serieus de omgeving van het station van Kogerveld aan te gaan pakken. Het ingewikkelde daar is namelijk dat als er weinig reizigers zijn, er ook weinig investeringsdrang is. Maar waarom zijn er weinig reizigers? Omdat er niet zoveel mensen wonen én het een rottig station is. Daar moeten we een schaalsprong zien te maken. Ik denk dat Kan Palen daarbij kan helpen.

Heb je een lievelingsplek in de wijk?

O, dat is moeilijk te zeggen. De enorme diversiteit vind ik juist prettig. In een romantische bui vind ik het landhoofd aan de Oostzijde een mooi plekje, dat heeft iets poëtisch. Maar ik hou ook van de verffabriek van Touwen, ook al is het een beetje een rommelige omgeving. Met die mooie klinkertjes ervoor. Je proeft daar nog echt iets van de oude bedrijvigheid. Ik vind de mooiste plekken eigenlijk de plekken die op het punt staat om iets anders te worden. Dat zijn plekken zijn die ik graag opzoek.